Τα άγρια χόρτα της Ελλάδας

Τα δημοφιλέστερα άγρια χόρτα της Μεσογείο. 

Ποιες είναι οι ευεργετικές τους ιδιότητες: Ένα από τα πιο διαδεδομένα χόρτα, το οποίο βρίσκουμε στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας, είναι τα ραδίκια. Τα ραδίκια ανήκουν στο γένος cichorium όπου περιλαμβάνονται πολλά είδη άγρια και καλλιεργούμενα με πολλές διαφορές στην γεύση (πικρά, γλυκά κα) και στο φαινότυπο.

1. Τα ραδίκια είναι πλούσια σε βιταμίνες Β1, Β2 και καροτενοειδή καθώς και σε ανόργανα στοιχεία όπως Κ, Νa, P και Μg. Η πικρή τους γεύση οφείλεται στις ουσίες λακτουκίνη, λακτουκοπικρίνη και παράγωγα τους. Τα χόρτα αυτά είναι γνωστά από τους αρχαίους χρόνους. Αναφέρεται ήδη σε ένα πάπυρο του 4.000 π.κ.ε. ενώ ο Γαληνός το ονόμαζε «φίλο του συκωτιού». Παλιότερα, οι λαϊκοί θεραπευτές χρησιμοποιούσαν τα ραδίκια για την θεραπεία ασθενειών του ήπατος και της χολής. Πλέον έχει φανεί από κλινικές έρευνες πως ένα συστατικό που περιέχεται, το κιχώριο, έχει όντως ηπατοπροστατευτική δράση.

2. Ιδιαίτερα ονομαστό χόρτο είναι και ο ταραξάκος. Αφθονεί στα ελληνικά ακαλλιέργητα χωράφια, στα άκρα των δρόμων και ξεπετιέται ανάμεσα από τις σχισμές των βράχων. Ο Bock (1546) είναι ο πρώτος που αναφέρει τις διουρητικές ιδιότητες του φυτού. Ο Kortum (1800) προσπάθησε να το χρησιμοποιήσει για θεραπεία ασθενειών του ήπατος. Ο ταράξακος είναι πλούσιος σε καροτενοειδή (βιολαξανθίνη), βιταμίνες συμπλέγματος Β, βιταμίνη C.

Η περιεκτικότητα του σε βιταμίνη Α φαίνεται να είναι 4 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του κοινού μαρουλιού ενώ από ανόργανα στοιχεία περιέχει αρκετό κάλλιο. Φαίνεται πλέον από έρευνες πως εκτός από διουρητικό, αποτελεί και διεγερτικό της όρεξης. Επίσης λειτουργεί και σαν βοηθητικό σε δυσλειτουργίες του ήπατος και της χοληδόχου κύστης, σε προβλήματα δυσπεψίας, ιδιαίτερα στην πλήρη πέψη του λίπους. Επιπλέον, είναι δυνατόν να βοηθήσει στην θεραπεία της ακμής και χρόνιων δερματίτιδων.

3. Τα πιο γνωστά ζιζάνια της ελληνικής κουζίνας θεωρούνται οι βρούβες. Στα αρχαία χρόνια, οι βρούβες αποτελούσαν ένα άριστο στομαχικό φάρμακο, το οποίο χρησιμοποιούνταν και ως αποτοξινωτικό ρόφημα. Το νοστιμότερο μέρος τους θεωρούνται τα τρυφερά βλαστάρια τους, τα οποία μαζεύονται την εποχή της άνοιξης.

4. Η ζοχιά ή ζοχός ή τσόχος είναι ένα χόρτο πολύ κοινό στην πατρίδα μας. Το συναντάμε σχεδόν παντού, σε ακαλλιέργητους και καλλιεργημένους τόπους. Συλλέγεται τους χειμερινούς μήνες και αποτελεί θαυμάσιο ορεκτικό. Είναι πλούσιο σε ασβέστιο και σίδηρο ενώ από βιταμίνες περιέχει βιταμίνη C, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη και νιασίνη. Υπάρχουν ενδείξεις πως ο χυμός τους χρησιμοποιείται σε ασθένειες του ήπατος και του υπογαστρίου.

5. Ένα γνωστό αρωματικό χόρτο της παγκόσμιας γαστρονομίας είναι και το μάραθο. Τα φύλλα του συλλέγονται από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο, εποχή που ανθίζει το φυτό. Πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα και για αυτό το βρίσκουμε και ως καλλιεργήσιμο είδος στους λαχανόκηπους.

6. Ένα ιδιαίτερο παρεξηγημένο χόρτο είναι και η τσουκνίδα. Όλοι μας έχουμε συνδέσει την τσουκνίδα με ένα έντονο κνησμό όταν ερχόμαστε σε επαφή μαζί της.  Συλλέγονται κυρίως οι τρυφερές κορυφές του φυτού κατά την διάρκεια των χειμερινών μηνών αλλά και των πρώτων μηνών της άνοιξης. Φυτρώνει με τα πρωτοβρόχια του Οκτωβρίου και διατηρείται τρυφερό ως τον Απρίλιο. Οι τσουκνίδες είναι ιδιαίτερα πλούσιες σε σίδηρο και μπορεί να βοηθήσει αρκετά άτομα ενάντια στην αναιμία.

Ακόμη, είναι πλούσιες σε β-καροτένιο. Αρκετές επιδημιολογικές έρευνες σε όλο τον κόσμο συσχέτισαν την υψηλή διαιτητική πρόσληψη β-καροτένιου με πρόληψη από καρκίνους του πνεύμονα, μαστού, τραχήλου , δέρματος και στομάχου. H δράση του β-καροτένιου κατά του καρκίνου βασίζεται στην αντιοξειδωτική δράση του με το να μειώνει την λιπιδική υπεροξείδωση.

Δέκα λεπτά βράσιμο είναι δυνατόν να εξουδετερώσει την δράση των ουσιών που προκαλούν ερεθισμό. Αν όμως κάποια στιγμή αγγίξετε τσουκνίδες με γυμνά χέρια, ένα άλλο χόρτο της ελληνικής φύσης μπορεί να σας βοηθήσει για την αντιμετώπιση του κνησμού και είναι τα φύλλα της μολόχας.

7. Το άγριο σπαράγγι τρώγονταν τόσο από τους Έλληνες όσο και από τους Ρωμαίους ως λαχανικό. Σήμερα καταναλώνεται περισσότερο η καλλιεργούμενη ποικιλία. Διαθέτει διουρητικές και καθαρτικές ιδιότητες, ιδίως πίνοντας τον φρέσκο χυμό του.

8. Η αβρωνία (Tamus vulgaris, L) είναι φυτό που αναπτύσσεται μέχρι και τρία μέτρα τυλίγοντας το στέλεχος του όπως του αμπελιού. Είναι γνωστή η κατανάλωση του φυτού ως σαλάτα. Ωστόσο έχει και θεραπευτικές ιδιότητες, είναι καθαρτικό, διουρητικό και επουλωτικό. Οι κόνδυλοι του γίνονται κατάπλασμα στις περιπτώσεις εγκαυμάτων.

9. Το γνωστό κάρδαμο (Lepidium sativum) που η χρήση του ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα, είναι πολύτιμο φυτό με τη βιταμίνη C που περιέχει και τα διάφορα ιχνοστοιχεία (ιώδιο, σίδηρο, ασβέστιο). Είναι διουρητικό, βοηθάει στην αιμοκάθαρση και ευεργετικό στο συκώτι.

10. Το σταμναγκάθι ή γιαλοράδικο (Cichorium spinosum) είναι ένα είδος ραδικιού το οποίο χαίρει μεγάλης εκτίμησης στην Κρήτη. Ο Διοσκουρίδης και η παράδοση, το αναφέρει σαν φάρμακο (διουρητικό, καθαρτικό, χρήσιμο φάρμακο για το συκώτι, κατάπλασμα σε έλκη και ο χυμός της ρίζας είναι κατάλληλος για εγκαύματα. Η γνώση της κατανάλωσης τους κινδυνεύει να εξαφανιστεί και μαζί της να χαθεί μια σημαντική διατροφική πληροφορία.

10. Πασίγνωστη είναι η άγρια μολόχα, που την συναντούμε σε όλη την Ελλάδα, καθώς και η πρακτική χρησιμότητα του φυτού ως μαλακτικού.  Της μολόχας χρησιμοποιούνται τα φύλλα και τα άνθη και ακόμη οι ρίζες. Είναι μαλακτικά, αποχρεμπτικά, όπως και της δενδρομολόχας. Η μολόχα μαλακώνει τους κάλους των ποδιών με κατάπλασμα. Με τα άνθη της μολόχας γίνεται τσάι κατά του βήχα, ενώ το αφέψημα της ρίζας ευνοεί τις αποχρέμψεις και καταπραΰνει τις φλογώσεις του αναπνευστικού συστήματος. Άλλα ονόματα: αγριομολόχα, μαλάχα, αμπελόχη, μουλάγκα κ.α. Η Γαλλία παράγει περίπου 15 τόνους το χρόνο, για τις ανάγκες της φαρμακοβιομηχανίας. Τα άνθη και τα φύλλα της, που έχουν ιδιότητες μαλακτικές, καταπραϋντικές και αποχρεμπτικές, χρησιμοποιούνται στη θεραπευτική για εσωτερική ή εξωτερική χρήση.

Εσωτερικά λαμβάνονται σαν αντιβηχικά και αποχρεμπτικά, σε φλεγμονές του αναπνευστικού, πεπτικού και ουροποιητικού συστήματος. Εξωτερικά δίνονται σε φλεγμονές του δέρματος και των οφθαλμών. Έχουν επίσης ανακουφιστική επίδραση σε πόνους του στήθους, σε δυσκοιλιότητα και κωλικούς των εντέρων. Τα άνθη της μολόχας (μολοχάνθη) χρησιμοποιούνται και σαν χρωστική, ιδιαίτερα για τον χρωματισμό των κρασιών. Τα φύλλα και τα τρυφερά βλαστάρια ορισμένων ειδών τρώγονται σαν λαχανικό.  Εμείς προσθέτουμε 3-4 λουλουδάκια σε κάθε ιαματικό ρόφημα (χαμομήλι, φασκόμηλο κτλ) και νομίζω δουλεύει.

11. Η παπαρούνα αυτοφύεται σε Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και ορισμένες περιοχές της Ασίας, σε άκρες δρόμων και καλλιεργούμενα χωράφια. Η εμφάνιση της συνδέεται με τον ερχομό της άνοιξης. Το φυτό περιέχει αλκαλοειδή, που το καθιστούν κατασταλτικό και ηρεμιστικό φάρμακο. Η δράση τους είναι πιο ήπια συγκριτικά με τα αντίστοιχα που περιέχονται στην παπαρούνα του οπίου ή Αφιόνι, με τις ισχυρές αναλγητικές και ναρκωτικές ιδιότητες.

Η Ευρωπαϊκή βοτανοθεραπεία τη χρησιμοποιεί από παλιά για την αντιμετώπιση πόνων και αϋπνίας, ενώ οι σπόροι της αποτελούν γαστρονομικό συστατικό (καρύκευμα). Ως έγχυμα με χρήση των ανθών της, είναι μαλακτικό, ήπιο αναλγητικό, αντιβηχικό και ηρεμιστικό φάρμακο, που χρησιμεύει στην αντιμετώπιση του βήχα που συνοδεύεται από ερεθισμό, του άσθματος, της νευρικής υπερέντασης του άγχους, της ευερεθιστότητας και της αϋπνίας. Η υπνοφόρος παπαρούνα είναι το γνωστό όπιο ή αφιόνι. Οι ανώριμες κάψουλες των καρπών χρησιμοποιούνται για την απόσταξη μορφίνης και την παραγωγή της κωδείνης. Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται οι ώριμοι καρποί απο τους οποίους συλλέγουμε τους σπόρους.

12. Οι ασκολύμβροι, το κοινότατο στην Κρήτη και όχι μόνο, αγκάθι με το κατακίτρινο άνθος (Scolymus hispanicus), είναι  γνωστή και αγαπημένη νοστιμιά για τους Κρητικούς. Το ασκολύμβρι είναι γνωστό στη Μεσόγειο από την αρχαιότητα. Ο Θεόφραστος, ο φιλόσοφος και βοτανολόγος του 4ου αι. π.κ.ε. και ο Διοσκουρίδης, συγγραφέας του 1ου αι. μ.κ.ε. που συνέταξε πεντάτομη εγκυκλοπαίδεια για τα βότανα με ιατρικές ιδιότητες και οι δυο τους έχουν σε μεγάλη εκτίμηση το φυτό αυτό, τόσο για τη γεύση του όσο και για τις ευεργετικές για την υγεία -όπως πιστεύουν- ιδιότητές του. Ο Διοσκουρίδης, μάλιστα, συνιστά να ψήνεται, όπως τα σπαράγγια.

Τ’ ασκολύμβρι βασικά φύεται άγριο, ενώ τελευταία άκουσα πως καλλιεργείται πειραματικά, αλλά πουλιέται μόνο στις αγορές της Κρήτης. Φυτρώνει σε λόφους και χωράφια σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, πρέπει όμως να ξέρει κανείς πώς να το μαζέψει δίχως να το καταστρέψει και ποιο μέρος της ρίζας και των νεαρών του βλαστών ξεχωρίζονται και τρώγονται. Εκτός από τους Κρητικούς, ασκολύμβρους τρώνε και οι Ισπανοί, κυρίως σε ανοιξιάτικα μαγειρευτά.

Στην Ανδαλουσία το βάζουν και σε σαλάτες και ομελέτες και το λένε tagarina, ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες που βρήκα στο διαδίκτυο, στη Σαλαμάνκα του 16ου αι. το τρώγανε ωμό ή σε μαγειρευτά. Πάντως, στις φωτογραφίες που βρήκα, το ισπανικό Scolymus μοιάζει αρκετά διαφορετικό από εκείνο της Κρήτης. Σήμερα στην Κρήτη, το ασκολύμβρι –ή οι ασκόλυμβροι, όπως αποκαλούνται στο νησί- είτε γίνεται τουρσί και σερβίρεται σαν συνοδευτικός μεζές με τη ρακί, είτε μαγειρεύεται με κατσίκι.

Ωστόσο τα παραπάνω χόρτα είναι ένα μικρό δείγμα των χόρτων που καταναλώνονται σήμερα σε πολλές γωνίες της Ελλάδας.

Αναρτήθηκε από Aliki Alisa 

Πηγή: http://www.terrapapers.com