ligapola: Οι Απόκριες

Του Βαγγέλη Κογκάκη

Απόκριες ονομάζονται οι τρεις τελευταίες εβδομάδες πριν από την Καθαρή Δευτέρα κατά τις οποίες επικρατεί το έθιμο του μασκαρέματος.
Αρχαιοπρεπώς η ονομασία είναι η Απόκρεως και η Απόκρεω, Αποκρέα κατά το μεσαίωνα. Ετυμολογικά, με το στερητικό απο + κρέως, γενική ενικού του ουσιαστικού κρέας στην αρχαία αττική διάλεκτο. Αρχική σημασία ήταν η αποχή από την κρεοφαγία, ιδιαίτερα την τελευταία εβδομάδα μετά από τη μεσαία Κυριακή των Απόκρω, μέχρι και την Κυριακή της Τυρινής.

Στις ημέρες μας δεν τηρείται αυτή η νηστεία και όλοι αποκρεύομε(αποκριγιόνομε, δεν τρώμε πλέον κρέας) από την Καθαρή Δευτέρα.

Από την εποχή του μινωικού πολιτισμού γινόταν διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις. Στη συνέχεια κατά τις γιορτές του Διόνυσου στην αρχαία Ελλάδα, γιορτάζοντας την άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης, μετέπειτα στους Ρωμαϊκούς χρόνους και η σκυτάλη περνά στους Βυζαντινούς. Συνεχίζονται και κατά τον ελληνικό Μεσαίωνα μέχρι και σήμερα.

Πάντοτε τους μήνες Φεβρουάριο - Μάρτιο. Στο Ηράκλειο πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη δεκαετία του 1930, όπως έχω διαβάσει, αλλά και μετά από τον πόλεμο, όπως έχω ζήσει στις δεκαετίες του 1950-60 γίνονταν πολλές χαρούμενες εορταστικές εκδηλώσεις κατά τις τρεις εβδομάδες της Αποκριάς. Εποχές δύσκολες, χωρίς τον παροξυσμό των σημερινών υλικών αγαθών, αλλά με χιούμορ και πρωτοτυπία.

Στο καρναβάλι αυτό πολλά στολισμένα άρματα τα οποία συνήθως σατίριζαν διάφορες καταστάσεις, πολιτικές κ.ά. ή επιτυχίες του ανθρώπου,-κατάκτηση της σελήνης- με τελευταίο το άρμα του βασιλιά'Καρνάβαλου', έκαναν παρέλαση σε σχηματισμούς από την Πλατεία Μιχ. Κόρακα-Χανιόπορτα-λεωφ. Καλοκαιρινού-Ίδης-Πλ. Νικηφόρου Φωκά-λεωφ.Δικαιοσύνης-Πλ. Ελευθερίας (Τρεις Καμάρες) μέχρι την αρχή λεωφ. Δημοκρατίας.

Πολλές όμορφες νεαρές δεσποινίδες και ωραίοι νέοι άνδρες, -σεβάσμιες γιαγιάδες και αξιοσέβαστοι παππούδες σήμερα- πρωταγωνιστούσαν τότε σκορπώντας κέφι, νιάτα και ομορφιά.

Τα βράδια ονομαστές ορχήστρες, ελληνικές και ξένες, με διάσημα ονόματα τραγουδιστών διασκέδαζαν τους Ηρακλειώτες γλεντζέδες.

Με θαυμάσιες τουαλέτες οι κυρίες και απαστράπτοντα κοσμήματα ή με σατυρικές μεταμφιέσεις κύριοι και κυρίες κατά τις δεκαετίες που αναφέρομαι, κατέκλυζαν ασφυχτικά τα χορευτικά κέντρα

της εποχής, όπως είχαν μετατραπεί οι κινηματογράφοι <<ΝΤΟΡΕ>>, <<ΑΣΤΟΡΙΑ>>, υπόγειος <<ΑΠΟΛΛΩΝ>>και η Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Ηρακλείου Λ.Α.Φ.Η.

Ονομαστούς επιτυχημένους χορούς διοργάνωναν διάφοροι σύλλογοι, όμιλοι, σωματεία κλπ όπως των Τραπεζικών, των Δικηγόρων, των υπαλλήλων του Ο.Τ.Ε., των Ιατρών, των Δικαστικών, ο Ερυθρός Σταυρός, οι Οδηγοί (πρόσκοποι) και τα αθλητικά-ποδοσφαιρικά Σωματεία. Στο χορό της Αεροπορίας τότε -απόκριες του '60- είχε τραγουδήσει η Νάνα Μούσκουρη. Επίσης και η

ηθοποιός Τζένη Καρέζη είχε έλθει στο Ηράκλειο για να διασκεδάσει τους Καστρινούς. Θυμάμαι πάρα πολλούς σημερινούς γνωστούς μου, κυρίες και κυρίους, και πολλούς άλλους που έχουν φύγει για το 'ταξίδι χωρίς επιστροφή', με πόση φαντασία είχαν μεταμφιεστεί και με τι κέφι διασκέδαζαν μέχρι τις πρωινές ώρες. Αλησμόνητες έχουν μείνει και οι περίφημες 'καντρίλιες', δύσκολος ομαδικός χορός με πολλές εντυπωσιακές 'φιγούρες' και χορευτικές παραλλαγές. Το πρωί ένα παχύ στρώμα από
κομφετί και πολύχρωμες κορδέλες κάλυπτε την πλατεία Ελευθερίας, την λεωφ. Δικαιοσύνης μέχρι και 'Τα λιοντάρια'! Μοναδικά, αξέχαστα χρόνια!

Υπήρχε και Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ την οποίαν αποτελούσαν οι: Ανδρόγειος Αλεξανδρίδης, Παναγιώτης Βουσβούνης, Αριστοτέλης Γραμματικάκης, Κωνστ. Γραμματικάκης, Αριστείδης Κουφάκης, Ιωάννης Κουκουράκης, Εμμ. Ξανθάκης, Εμμ. Πατεράκης, Φέφος Περδικογιάννης, και Νικ. Τζανάκης.

Σήμερα συνεχίζουν να διασκεδάζουν οι κάτοικοι του Ηρακλείου όχι όμως τόσο οργανωμένα όπως εκείνη την εποχή. Φυσικά διοργανώνονται και πολλά καρναβάλια όπως του Ρεθύμνου, και σε άλλες πόλεις και χωριά της Κρήτης, στο Μοσχάτο της Αττικής, και στην υπόλοιπη χώρα. Το πλέον
φημισμένο καρναβάλι της Ελλάδας είναι αυτό της Πάτρας, το οποίο προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από όλη τη χώρα. Εκατομμύρια συρρέουν κάθε χρόνο και στο Ρίο της Βραζιλίας για να ιασκεδάσουν στο διασημότερο καρναβάλι του κόσμου, με τα φαντασμαγορικά άρματα να παρελαύνουν στους δρόμους, συναγωνιζόμενα σε πρωτοτυπία και χρώματα, ενώ καλλίγραμμες ημίγυμνες χορεύτριες και ευσταλείς μελαχρινοί νέοι λικνίζονται ακούραστα επί ώρες στους ρυθμούς της σάμπας.