Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

1^η Οκτωβρίου: Διεθνής Ημέρα της Τρίτης Ηλικίας

Γράφει ο Βαγγέλης Κογκάκης

Το κείμενο αυτό δεν απευθύνεται μόνον σε εκείνους που διαβιούν την Τρίτη Ηλικία αλλά και στους νεότερους. 

Ο χρόνος κυλά, φεύγει γρήγορα και είναι ανεπίστρεπτος. 

Έτσι χωρίς να το νοιώθει ο άνθρωπος βρίσκεται στη ‘Γοητεία της Τρίτης Ηλικίας’.   

Φυσικά κάθε ηλικία έχει τη δική της ομορφιά, τη δική της γοητεία, τις δικές της χαρές και λύπες. Πόσες φορές θαυμάζουμε έναν άνθρωπο -άνδρα ή γυναίκα- λέγοντας κολακευτικά σχόλια, ονομάζοντάς τον: ώριμο, ωραίο, καλλιεργημένο, γοητευτικό, ιδιαίτερα μάλιστα όταν είναι επιτυχημένος και επαγγελματικά. 

Όμως με το πέρασμα του χρόνου, δυστυχώς, αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους και τα πρώτα σημάδια της ηλικίας. Αυτά είναι απόρροια, μια φυσική συνέπεια της διαδικασίας της ζωής και αποτελούν μέρος της ύπαρξής μας. Έτσι, το να είναι κάποιος εξηντάρης ή εβδομηντάρης δεν είναι ούτε καλύτερο ούτε χειρότερο από το να βρίσκεται σε οποιαδήποτε άλλη ηλικία.

Σύμφωνα με μια έρευνα που έχει γίνει, γνωρίζουμε ότι, ο τρόπος που γερνάμε εξαρτάται από ένα βιολογικό ρολόι που υπάρχει στο νου μας. Αν πιστεύετε ότι στα 35 είστε μεσήλικες, τότε αυτή η πεποίθηση επιδρά στον οργανισμό και επιταχύνει τη διαδικασία της γήρανσης. Όταν όμως προτίθεστε, σκέφτεστε ότι και στα 75, θα είστε ακόμα δραστήρια άτομα, εάν φροντίζετε να διατηρείτε τον εαυτό σας υγιή, πραγματικά μπορείτε να τα καταφέρετε.

   

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, κοινωνικοί επιστήμονες της στατιστικής και άλλων ειδικοτήτων, θεωρούσαν το 65^ο έτος μαγικό αριθμό, το όριο το οποίο σημείωνε την έναρξη της τρίτης ηλικίας. Σήμερα το όριο αυτό έχει μετατεθεί στο 75^ο έτος. Τούτο φαίνεται λογικότερο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής και των μεταβαλλομένων χαρακτηριστικών που παρουσιάζουν οι πληθυσμοί των ανεπτυγμένων κοινωνιών. Η θεωρία του ‘‘έφτασες τα 65 - ξόφλησες’’ είναι εντελώς ανεδαφική. Το μόνο δυσάρεστο είναι μήπως μετατεθεί και η έναρξη της συνταξιοδοτήσεως στο 70^ο ή 75^ο έτος!

   

Κάθε γενιά έχει να υπερηφανεύεται για μερικούς ηλικιωμένους άντρες και γυναίκες, που συνέχισαν τη σημαντική των συνεισφορά κι εξακολούθησαν να εμπνέουν τους άλλους με το χαρακτήρα και το θάρρος των. Η ιστορία τής μουσικής, για παράδειγμα, έχει να αναδείξει ονόματα όπως τους Μπαχ, Βέρντι, Στραβίνσκυ. Και οι τρεις αυτοί καλλιτέχνες συνέθεσαν αριστουργήματα σε προχωρημένη ηλικία.

   

Ανάλογα παραδείγματα βρίσκουμε σε κάθε τομέα ανθρώπινης προσπάθειας. Ο Σοφοκλής έγραψε τον ‘Οιδίποδα επί Κολωνώ’ στα 85, ο Μιχαήλ Άγγελος στα 70 ζωγράφισε τη Βασιλική του Αγ. Πέτρου. Πολλοί σύγχρονοι Έλληνες όπως ο Δημ. Μητρόπουλος, ο Ξενοφών Ζολώτας υπήρξαν δημιουργικοί μέχρι τα βαθειά γεράματα όπως και σήμερα ο πρώην Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας.

   

Αναμφίβολα, όλες οι ηλικίες έχουν τα θετικά τους και μπορούμε να απολαύσουμε μικρές και μεγάλες χαρές. Η ικανοποίηση μπορεί να βρεθεί. Ας νιώσουμε λοιπόν ευτυχισμένοι με ό,τι μας επιφυλάσσει η σημερινή μας φυσική κατάσταση. Το μυστικό είναι ότι πρέπει να προσαρμοζόμαστε και στην ηλικία όπως και στην εποχή. 

   

Κατά την ηλικία των 55-60, μερικοί -άνδρες και γυναίκες- ίσως να νοιώσατε κάποιες αλλαγές στη ζωή σας. Οι περισσότεροι ενδέχεται να ήσασταν στο στάδιο της σκέψης για την συνταξιοδότηση. Ύστερα από λίγα χρόνια το αποφασίσατε. Τώρα όμως δεν έχετε την εργασία, την απασχόληση που είχατε τόσα χρόνια. Χάσατε ακόμα και τις σχέσεις που έφερνε αυτή, όλο τον κύκλο των ανθρώπων που συναντά κανείς όταν εργάζεται. Αυτή η περίοδος αντιμετωπίζεται, πολλές φορές, περίεργα από την κοινωνία, καθώς υπάρχει η αντίληψη, -προκατάληψη καλύτερα- ότι εάν δεν είσαι παραγωγικός, δεν είσαι σχεδόν τίποτα, δεν έχεις κοινωνική καταξίωση, αποδοχή και θαυμασμό. Οι άλλοι δεν σε έχουν ανάγκη, γιατί πολλοί ίσως να πιστεύουν, ότι δεν μπορείς να τους βοηθήσεις. 

Έτσι πολύ γρήγορα γίνεσαι παππούς, γιαγιά, θείος, θεία κ.λ.π. Το άσχημο είναι ότι αρκετοί που φθάνουν σε αυτό το στάδιο, αποδέχονται το κοινωνικό αυτό στερεότυπο, γίνονται και αισθάνονται γρήγορα παππούδες και γιαγιάδες και συμπεριφέρονται όπως το κοινωνικό περιβάλλον καθορίζει. 

Η αλλαγή, η μετάβαση από τη δυναμική παραγωγική απασχόληση στη συνταξιοδότηση, έχει ως αποτέλεσμα ορισμένοι συνταξιούχοι να παραδίδονται πρόωρα στη γαλήνη, στην απραξία, στην παθητική νωθρότητα της ηλικίας των. Ίσως αυτό να οφείλεται και στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των νεανικών χρόνων είχαν λίγα ενδιαφέροντα λόγω διαφόρων δυσκολιών. 

Ενδεχομένως δεν είχαν ευκαιρίες για μόρφωση, ή υπερβολικές πιέσεις να αρχίσουν να εργάζονται. Οι γυναίκες, ιδιαίτερα, πολλές φορές, είχαν απομονωθεί αποκλειστικά στο θέμα του νοικοκυριού και στην φροντίδα των παιδιών. Συμβαίνει και στην εποχή μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όταν συνταξιοδοτηθούν να μην μπορούν να αποκτήσουν νέα ενδιαφέροντα.

   

Όμως ένα ηλικιωμένο άτομο με λογικό εισόδημα και μόρφωση συνεχίζει την απασχόλησή του, την ίδια ή διαφορετική. Η πορεία του μυαλού και της προσωπικότητάς του δεν μπορεί να ανεχθεί τα στενά βιολογικά γεγονότα. Δείχνει, τουλάχιστον, έλλειψη σοβαρότητας, να πούμε σε έναν κορυφαίο επιστήμονα, πολιτικό, φιλόσοφο, δάσκαλο καλλιτέχνη -ο οποίος είναι υγιής- ότι βρίσκεται σε ηλικία μαρασμού, όταν στην πραγματικότητα λειτουργεί σε ένα ανώτερο επίπεδο. 

Ανεξάρτητα αν το σώμα του βρίσκεται στη φθινοπωρινή εποχή, εκείνος μπορεί να συμμετέχει με νέες εμπειρίες, να επινοεί καινούργιες ιδέες και να είναι ικανότερος σε σύγκριση με νεότερους που διαθέτουν περιορισμένο χρόνο, μικρό εισόδημα και ίσως μέτρια μόρφωση

   

Στην εποχή μας υπάρχει μακροβιότητα και υγεία μέχρι την προχωρημένη ηλικία. Οι σημερινοί 60άρηδες και 70άρηδες δεν έχουν καμιά σχέση με τους παλαιότερους. Άλλωστε, είναι γνωστό, ότι έχει αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής

   

Αφού λοιπόν έχουν όλα αλλάξει, τότε γιατί υπάρχει σήμερα από αρκετούς νέους η αντίληψη του ανίκανου, του γέρου, του μη χρήσιμου; Μήπως αυτό είναι υπερβολικό;

   

Δυστυχώς σήμερα αισθανόμαστε γέροι όταν οι άλλοι μας βλέπουν έτσι. Παίρνουμε ρόλους που το περιβάλλον μάς επιβάλλει (ανατροφή εγγονιών, κλπ). Η κοινωνία μάς κατευθύνει στο περιθώριο. Το μόνο που μας επιτρέπεται είναι η νοσταλγία. Αλλά η νοσταλγία είναι βασικός παράγοντας που οδηγεί στην κατάθλιψη. Δεν ζεις το παρόν, δεν ονειρεύεσαι, ζεις στο παρελθόν.

   

Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να διατηρηθεί δραστήριος και ψυχικά ακμαίος. Οι απώλειες της μνήμης επέρχονται εξαιτίας της αχρηστίας των πληροφοριών που είναι αποθηκευμένες στον εγκέφαλο. Αν τον χρησιμοποιήσουμε δεν θα έχουμε απώλειες. Η διατήρηση της πνευματικής διαύγειας είναι η ικανότητα της θέλησης για μάθηση.

   

Έχει λεχθεί ότι ένας ηλικιωμένος χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να κατανοήσει ένα θέμα. Ίσως ένας νέος να αφομοιώνει ταχύτερα, ένας ηλικιωμένος όμως έχει το πλεονέκτημα να διαλέγει και να μαθαίνει εκείνο που του αρέσει. Δεν έχει πια το άγχος της ζωής και της επιβίωσης.

   

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και προσαρμογή στην απώλεια του ή της συντρόφου, όταν κάποτε φτάσει αυτή η ημέρα. 

   

Να αποδέχεστε τη ζωή όπως αυτή εξελίσσεται. Να συμφιλιώνεστε με την πραγματικότητα. Φυσικά τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί, να αναμετρηθεί με μια ζωή που χάνεται. Όμως μην λησμονείτε ότι «Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων άλλα δε Θεός κελεύει». Όσοι το πιστεύετε αυτό, αντιμετωπίζετε τη ζωή με κατανόηση, με την αίσθηση ότι ανήκετε σε έναν ευρύτερο κόσμο, με συντροφικότητα προς τους άλλους.

   

Σήμερα, παρ’ όλα τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, ο ρόλος του ηλικιωμένου παραμένει σημαντικός. Ένα αληθινό άτομο μπορεί να φέρει το παρελθόν στο παρόν. Η ίδια η ύπαρξη του εκτείνεται από το παρελθόν στο παρόν και επεκτείνεται στο μέλλον. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά παιδιά και νέοι, καθώς βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν κόσμο γεμάτο αυταπάτες, αναζητούν τη συντροφιά των ηλικιωμένων και ερωτούν συνέχεια για κάθε τι, αν είναι αυθεντικό, γνήσιο, αληθινό, γνωρίζοντας ότι θα τύχουν σωστών απαντήσεων. Μέσα από εσάς που μεταφέρετε το παρελθόν στο παρόν, με λογική κι ευαισθησία, βοηθάτε τα παιδιά, τους νέους, να καταλάβουν το παρελθόν, την ιστορία των, να γίνουν σωστά και ικανά μέλη της κοινωνίας.

   

Ας μη λησμονούμε ότι πριν από 10-20 χρόνια ήμασταν το κέντρο του ενδιαφέροντος της μικρής κοινωνίας όπου ζούσαμε και ασκούσαμε το επάγγελμά μας. Ενεργητικοί, δραστήριοι. Σήμερα ας μην ‘‘σκοτώνουμε’’ την ώρα μας μπροστά στην τηλεόραση ή στο καφενείο. Γι’ αυτό πρέπει όλοι εμείς - εσείς: Να φροντίσετε να ζείτε την κάθε στιγμή της ζωής σας. Να μάθετε να χειρίζεστε υπολογιστές (Internet). 

Έτσι αποκτάτε γνώσεις. Να διαβάζετε βιβλία. Να πηγαίνετε εκδρομές. Να διοργανώνετε αγώνες σκάκι, τάβλι κ.ά. με συνομηλίκους σας. Να ασχολείστε με τη ζωγραφική, την αγιογραφία, τη δημοσιογραφία, τη συγγραφή διηγημάτων – βιβλίων. Να ασχολείστε με μαστορέματα, κέντημα, παραδοσιακά γλυκά κ.ά. Να κάνετε συλλογές π.χ. γραμματοσήμων, νομισμάτων κ. ά. Να προσφέρεστε εθελοντικά για βοήθεια σε σεισμούς, πυρκαγιές, πλημμύρες, προστασία περιβάλλοντος, δενδροφυτεύσεις κ.ά. Να ασχολείστε με τη γυμναστική. Να πηγαίνετε περίπατο με φίλους. 

Να γίνετε περισσότερο δραστήριοι και επικοινωνιακοί. Να εκφράζετε ελεύθερα τα συναισθήματά σας. Να μοιράζεστε με άτομα της ηλικίας σας κοινά προβλήματα και αναζητήσεις. Να εγγραφείτε σε διάφορους Ομίλους, Συλλόγους, Ομάδες, Εκκλησιαστικά Συμβούλια που θα εμπλουτίσουν τα ενδιαφέροντά σας. Δεν ήλθε ακόμη η ώρα για να πείτε: «Τον καλόν αγώνα ηγώνισμαι, τον δρόμον τετέλεκα, την πίστιν τετήρηκα, λοιπόν απόκειταί μοι ο της δικαιοσύνης στέφανος, ον αποδώσει μοι Κύριος εν εκείνη τη ημέρα, ο δίκαιος κριτής…» όπως έγραψε ο Απόστολος Παύλος στην προς Τμόθεον επιστολή του επειδή... η ζωή συνεχίζεται.

   

Από τα παραπάνω, λοιπόν, αγαπητοί μου, γίνεται κατανοητό ότι χρειάζεται αποδοχή του εαυτού μας. Να συμφιλιωθούμε με αυτό που ήμασταν στο παρελθόν και μ’ αυτό το οποίο είμαστε σήμερα. Να ζήσουμε με την ίδια πληρότητα όπως κατά την εφηβεία μας, την τότε παραγωγική ηλικία μας και στη σημερινή ωριμότητα μας.

   

Όταν εμείς - εσείς οι ίδιοι σέβεστε τον εαυτό σας και τις αξίες σας, να ξέρετε ότι θα λάβετε και τον ανάλογο σεβασμό από τους άλλους. Μόνο έτσι θα καταφέρετε να περνάτε όσο καλύτερα μπορείτε και να χαίρεστε την κάθε στιγμή της ζωή σας.

   

Είναι ανάγκη, λοιπόν, να ζείτε το παρόν, μεταφέροντας μέσα από τις δραστηριότητές σας και την επαφή σας με νεότερα άτομα τη σοφία σας και τις πολύτιμες εμπειρίες σας, που θα βοηθήσουν τους νέους να γίνουν καλύτεροι.

   

Κάθε διαδοχική περίοδος προσφέρει ικανοποίηση και νέες εμπειρίες. Η κατανόηση των προτύπων της ζωής μας δεν αποκλείεται να μας κάνει δυνατότερους και οι αναμνήσεις να μας προσφέρουν ζεστασιά και ικανοποίηση.

   

Ας μη λησμονούμε ότι η Τρίτη Ηλικία είναι το επιστέγασμα, η ολοκλήρωσης της ζωής.

   

Παρακάλεσαν μια ηλικιωμένη κυρία, που γιόρταζε τα εκατοστά της γενέθλια, να τους διηγηθεί το πλέον σημαντικό περιστατικό από τη ζωή της κι εκείνη, χωρίς δεύτερη σκέψη, απάντησε: ‘‘Πώς μπορώ να σου πω αφού η ζωή δεν τέλειωσε ακόμα’’.

   

Δεν φοβάμαι τα γερατειά. Έχω τα παιδιά μου, τα εγγόνια μου, τους φίλους μου, βιβλία μου, τον υπολογιστή μου. Διαβάζω, γράφω, γεμίζω τις ώρες μου. Γιατί είναι κακό να είναι κανείς 60ρης ή 70ρης;

Ο Βαγγέλης Κογκάκης, είναι  δάσκαλος – συνταξιούχος