Και αν η Ευρωζώνη εκρήγνυτο;

Παρουσίαση του φακέλου

Αυτό που πριν μερικούς μήνες θεωρείτο αδύνατον, απ’ εδώ και μπρος έρχεται σαν πιθανότητα από τους ειδικούς.

Πρέπει να πούμε ότι η κρίση με το Ελληνικό χρέος δεν έχει ξεπεραστεί.

Επιστρέψτε μας το δικό μας Γερμανικό Μάρκο! Τώρα και μερικούς μήνες αυτό το παλαιό ρεφρέν επανέρχεται δριμύτερο από την άλλη πλευρά του Ρήνου. Από τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, κοντά στους μισούς Γερμανούς εμφανίζονται αντίθετοι προς το Ευρώ και πολλοί μάλιστα δεν κρύβουν την επιθυμία να το δουν να εξαφανίζεται γρήγορα.

Αρχίζοντας από τον Hans-Olaf Henkel, πρώην Πρόεδρος των βιομηχάνων και πρώην Πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής της ΙΒΜ στην Ευρώπη, του οποίου το βιβλίο «Σώστε το νόμισμά μας», σπάει κάθε ρεκόρ πωλήσεων από την έκδοσή του τον τελευταίο Δεκέμβριο.

Για να μπούμε στην ουσία, δυο ειδικοί, βοηθούμενοι και από καμιά πενηνταριά πολιτικές προσωπικότητες, κατέθεσαν τελευταία μια διαμαρτυρία ενώπιον της Συνταγματικής Δικαστικής Εξουσίας για να ακυρώσουν την οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα. Σίγουρα δεν ικανοποιήθηκε το αίτημά τους, αλλά αυτό δεν παύει να είναι ένα σαφέστατο μήνυμα. «Η Ευρωζώνη δεν είναι πλέον βιώσιμη στην σημερινή μορφή της», διατυμπανίζει ο Ακαδημαϊκός Markus Kerber, από την έναρξη αυτής της πρωτοβουλίας.

Οι μέρες του μοναδικού κοινού νομίσματος, που υλοποιήθηκε με γενική αισιοδοξία το 1999, είναι πραγματικά μετρημένες; Ακόμα και αν κανένας από τους μεγάλους πολιτικούς υπευθύνους, δεν τολμά να αναφέρει δημοσίως αυτή την «ανόητη» εκδοχή, (κατά τον Jean-Claude Juncker, Πρόεδρο της Ευρωζώνης), η ερώτηση δεν είναι πλέον άτοπη.
Οι οικονομολόγοι δεν έχουν άλλωστε κανένα ενδοιασμό για να τη θέτουν. «Αν οι Ευρωπαίοι συνεχίσουν να μην τα βρίσκουν, τότε μια έκρηξη της Ευρωζώνης, είναι πολύ πιθανή», προειδοποιεί π.χ. ο Michel Aglietta, «Υπάρχει μια πιθανότητα στις πέντε για να επαληθευτεί ένα τέτοιο σενάριο», προσπαθεί να μας μεταφέρει ο Christian από το Saint-Etienne, Ένας από τους πρώτους που αναφέρει αυτή την εκδοχή στο βιβλίο του «Το Τέλος του Ευρώ», είναι ο Paul Jorion, συγγραφέας του «Ο Καπιταλισμός σε Αγωνία», είναι ακόμη πιο απαισιόδοξος: κατ’ αυτόν, η πιθανότητα να διαλυθεί το Ευρωπαϊκό νόμισμα είναι πάνω από 60%.

Μα γιατί όμως το μοναδικό νόμισμά μας ξαναβρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα; Πρωτίστως, γιατί η κρίση αυτού του χρέους φαίνεται ότι έχει εγκατασταθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Άσχετα με τα σχέδια διάσωσης, που συζητούνται αυτόν τον τελευταίο καιρό, από τις Βρυξέλλες και το ΔΝΤ, η Πορτογαλία, η Ισλανδία και η Ελλάδα, δεν κατόρθωσαν μειώσουν τα ελλείμματα τους. Το αντίθετο μάλιστα θα ήταν μια έκπληξη. Για να πετύχουν ένα είδος ισορρόπησης, περιέκοψαν όλοι τις δημόσιες δαπάνες τους, κυρίως από κοινωνικές παροχές και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων. Επομένως, όπως είχαν προβλέψει πολλοί οικονομολόγοι, αυτές οι πολιτικές λιτότητας είχαν καταστροφικές επιδράσεις στην ανάπτυξή τους.

Κατά τις τελευταίες προβλέψεις, η ανάπτυξη που προβλέπεται για φέτος είναι 0,4% στην Ιρλανδία, 0,3% στην Ισπανία, 0,2% στην Πορτογαλία και - 3,6% στην Ελλάδα.
Αποτέλεσμα: όχι μόνο υπήρξε έκρηξη στην ανεργία σ’ αυτές τις Χώρες, αλλά και η πτώση στις εισπράξεις φόρων, εμποδίζει την κάθε προοπτική βελτίωσης των δημόσιων λογαριασμών, που ήταν και ο ζητούμενος αρχικός στόχος. Τελικά, η οικονομική κρίση μετατρέπεται σε ένα φαύλο κύκλο και οι αγορές δεν κάνουν λάθος. Για να δανείσουν στην Ελλάδα, που μόλις υποβαθμίστηκε ακόμη μια φορά από την Moody’s, απαιτούν τόκους 15% - δηλ. πέντε φορές πάνω από τη Γερμανία! - καθιστώντας αδύνατον τον δανεισμό.

Για να βρει τα 60 Δις Ευρώ που είχε άμεση ανάγκη, η Κυβέρνηση των Αθηνών αναγκάστηκε να στείλει σήμα στους γείτονες Ευρωπαίους και στο ΔΝΤ στις αρχές του Ιουνίου. Μετά από πολλές παρεκκλίσεις, η Γερμανία δέχτηκε τελικά να ανοίξει το ταμείο για να σώσει την Ευρωζώνη. Είναι όμως δυνατόν αυτή η βοήθεια να είναι και η τελευταία. Επομένως, αν οι έλληνες δεν δεχόντουσαν πια καμία βοήθεια, στην επόμενη οικονομική ανάγκη θα δήλωναν στάση πληρωμών και θα ζητούσαν την οικονομική τους ανεξαρτησία, για να μπορέσουν να κάνουν υποτιμήσεις. Είναι ακριβώς αυτό που έκανε η Αργεντινή – της οποίας το νόμισμα ήταν συνδεδεμένο με το δολάριο - το 2001, όταν το ΔΝΤ αρνήθηκε να του παράσχει βοήθεια. «Το σενάριο εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, είναι πλέον πάνω στο τραπέζι», αναγνωρίζει η Ελληνίδα επίτροπος Αλιείας Μαρία Δαμανάκη.

Όμως η οικονομική κρίση δεν εξηγεί τα πάντα. Αν η ωραία μας οικονομική ένωση, απειλείται σήμερα από έκρηξη, αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι δεν τήρησε τις υποσχέσεις της.
Δηλαδή τι περιμέναμε; Μια σχετική σταθερότητα βέβαια, μια δυναμική προστασία απέναντι στο δολάριο, είναι προφανές, αλλά κυρίως την ευημερία όλων μας. Δέκα χρόνια αργότερα, μπορούμε να πούμε ότι τα αποτελέσματα είναι περισσότερο από αρνητικά. Σίγουρα, τον πρώτο καιρό, η καθιέρωση του κοινού νομίσματος συνέβαλε στην ταχεία ανάπτυξη της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και της Ισπανίας (τα περίφημα Pigs, κατά τη γνωστή έκφραση), επιτρέποντάς τους να δανειστούν με πολύ καλούς όρους. Όταν όμως αυτή περίοδος ευφορίας πέρασε, οι λεγόμενες Χώρες του Νότου, ανακάλυψαν σιγά σιγά ότι η νέα οικονομική οργάνωση, άρχισε να καταστρέφει σταδιακά την βιομηχανία τους.

Πριν από την άφιξη του Ευρώ, διέθεταν ένα πραγματικά αποτελεσματικό όπλο για να τονώσουν την ανταγωνιστικότητά τους: αρκούσε να υποτιμήσουν το νόμισμά τους για να μειώσουν μηχανικά τις τιμές των προϊόντων τους και να αυξήσουν αυτές των ξένων ανταγωνιστών τους. Ήταν πρακτικό! Επί πολλά χρόνια, αυτά τα κράτη – καθώς και η Γαλλία - χρησιμοποίησαν συστηματικά αυτή την τεχνική για να κρατήσουν ζωντανή την βιομηχανία τους. Τώρα όμως που δεν υπάρχει αυτό το όπλο, βρίσκονται υπό τον έλεγχο των χωρών με μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα.
Αποτέλεσμα: το μερίδιο των αγορών τους να συρρικνώνεται, τα εργοστάσιά τους να κλείνουν το ένα μετά το άλλο, με αποτέλεσμα τα τεράστια οικονομικά ελλείμματα.

Βέβαια προς μεγάλη ευτυχία της Γερμανίας της οποίας η δυνατή βιομηχανία της – ακόμη πιο δυνατή με την αυστηρότητα της μισθοδοσίας της - δυναμώνει μέρα με την ημέρα και αυξάνει διαρκώς τα πλεονάσματά της. Στην ουσία, μετά από μια προσωρινή ευημερία των κρατών του Νότου, το Ευρώ σήμερα τους οδηγεί στην ύφεση.

Για πόσο χρονικό διάστημα όμως θα ανεχτούν να είναι τα θύματα αυτής της οικονομικής φάρσας; «Όχι πάνω από ένα ή δυο χρόνια», προβλέπει ο Dominique Plihon, καθηγητής στο Paris-XIII Villetaneuse. Άλλωστε, όλες οι κρίσεις που γνωρίσαμε, απέδειξαν ότι ένα κράτος δεν μπορεί να παραμείνει για πολύ καιρό ελλειμματικό χωρίς να επιτεθεί με διάφορες ανεξέλεγκτες διαπλοκές.
Για να αντέξουν σ’ αυτό το σημερινό σύστημα, οι Χώρες του Νότου δεν έχουν άλλη λύση από αυτήν της μείωσης της αγοραστικής δυνατότητας και της κατανάλωσης, συμπιέζοντας τις εισαγωγές τους και το εξωτερικό έλλειμμα. Μια καταρράκωση, φυσικά μη αποδεκτή, από τα κράτη που ήδη πλήττονται από ανησυχητικές κοινωνικές πιέσεις.

«Η κατάσταση σύντομα θα γίνει ανυπόφορη, γιατί αυτή η λιτότητα διαρκείας θα επιτείνει ακόμη περισσότερο την ανεργία, ακολουθώντας ένα σενάριο τύπου Βόρειας Κορέας!», προειδοποιεί ο Patrick Artus, Διευθυντής οικονομικών μελετών στο Natixis. Άλλωστε, ούτε η ίδια η Γερμανία δεν έχει κανένα συμφέρον, γιατί η Ευρώπη απορροφά το 60% των εξαγωγών της.

Τι κάνουμε λοιπόν; Όλοι οι ειδήμονες συμφωνούν, ότι ο καλύτερος δυνατός τρόπος εξόδου θα ήταν να υιοθετηθεί ένα είδος ομοσπονδίας, τύπου Αμερικής. Με άλλα λόγια, να τοποθετηθεί μια οικονομική Κυβέρνηση, ικανή να διαχειριστεί την μεταφορά πλούτου από τις πλουσιότερες Χώρες προς τις πιο φτωχιές. Το βαρύ έλλειμμα της Ελλάδας και της Ισπανίας δεν θα έθετε κανένα πρόβλημα στην Ευρώπη, όπως δεν έθεσε και η αποβιομηχάνιση της Φλόριντας στις ΗΠΑ.
Που είναι το πρόβλημα: Μια τέτοια εκδοχή θα προκαλέσει πολλές Ευρωπαϊκές ενστάσεις. Πρέπει να γίνει μια μεταφορά ηγεσίας προς τις Βρυξέλλες και δημιουργία μιας αληθινά ενιαίας φορολογίας. Ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή τη στιγμή, αντιστοιχεί στο 1% του συνόλου των Ευρωπαϊκών Χωρών, εναντι 70% στις ΗΠΑ.

Οι πλουσιότεροι λοιπόν φορολογούμενοι, θα ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν για τους φτωχότερους, σε συνεχή βάση. Μετά από μελέτες από το Natixis, η Γερμανία θα έπρεπε σ’ αυτή την περίπτωση, να συμμετέχει με ένα ποσό της τάξης του 8% του ΑΕΠ της, πράγμα πολύ δύσκολο να το αποδεχτεί το Βερολίνο. «Το πιο πιθανό σενάριο είναι, οι Ευρωπαίοι να οδηγηθούν σταδιακά προς μια ομοσπονδιοποίηση , συνεχίζοντας να βοηθούν τα υπερχρεωμένα κράτη», προβλέπει η Laurence Boone, οικονομική διευθύντρια της Τράπεζας Αμερικής στην Ευρώπη. Αυτό φυσικά προϋποθέτει ότι δεν θα υπάρξει πριν οικονομική έκρηξη!

Πράγματι, απέναντι στην κοινωνική πίεση, μια καινούργια Κυβέρνηση στην Ελλάδα ή την Ισπανία, θα μπορούσε θα δηλώσει πτώχευση και να βροντήξει την πόρτα προς το Ευρώ, για να αποκτήσει ξανά περιθώρια οικονομικής διαπραγμάτευσης. «Και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι η Γερμανία δεν θα αποφασίσει μια μέρα, να εγκαταλείψει το σκάφος, για να πάψει να πληρώνει!», υποθέτει ο οικονομολόγος Christian Saint-Etienne.
Άρα, αρκεί να γκρεμιστεί ένα μικρό λιθαράκι, για να δυναμιτίσει όλο το σύστημα: η Ευρωζώνη τότε θα βρεθεί κομμένη στα δυο (μια δυνατή στο βορά, μια αδύνατη στο νότο), ή θα εξαφανιστεί τελείως και τότε φυσικά θα επανέλθουν τα εθνικά νομίσματα.

Στις δυο αυτές περιπτώσεις, η Γαλλία θα βρεθεί σε ένα άσχημο βαγόνι, ενταγμένη στην νότια ζώνη και φορτωμένη με ένα αδύναμο φράγκο απέναντι στο δυνατό μάρκο.

Σίγουρα, όπως είπαμε, η κατάργηση του Ευρώ θα έδινε την δυνατότητα στις Χώρες του νότου να ξαναβρούν την ανταγωνιστικότητά τους, μειώνοντας την αξία του νομίσματός τους και αναδομώντας το χρέος τους.

Μαζί όμως με τα θετικά αυτά στοιχεία, θα υπάρξουν και τεράστια συναφή αρνητικά! Οι Ευρωπαϊκές τράπεζες θα βρεθούν ξαφνικά με δεκάδες δισεκατομμύρια υποτιμημένα Ευρώ ( τα ομόλογα που έχουν από Χώρες που πλέον διαθέτουν υποτιμημένα νομίσματα), οι εμπορικές συναλλαγές θα αποδιοργανωθούν, οι οικονομίες των καταθετών τους θα υποστούν κούρεμα, οι ανταγωνιστικές κάρτες θα αναδομηθούν, δεκάδες Ελληνικοί ή Ισπανικοί χρηματιστηριακοί οίκοι θα οδηγηθούν στην πτώχευση, η τιμή της αμόλυβδης θα απογειωθεί και σίγουρα θα χρειαστεί να ανεβάσουμε τα επιτόκια των καταθέσεων, για να στηρίξουμε το καινούργιο μας νόμισμα, με κίνδυνο όμως να μειώσουμε την ανάπτυξη.

«Κανείς δεν βγαίνει κερδισμένος από ένα τέτοιο σενάριο», διαβεβαιώνει ο Sylvain Broyer, του Natixis, αλλά και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι αυτό δεν θα το δούμε να υλοποιείται.

Sandrine Trouvelot

Πηγή: www.capital.fr