Το Πάσχα του καλοκαιριού

 Του Βαγγέλη Κογκάκη, δασκάλου, συνταξιούχου

«Πλείστα όσα νέφη, αρπάσαντα εκ των περάτων της οικουμένης άπαντας τους Αποστόλους έφεραν αυτούς εις την οικίαν της Θεοτόκου». (Εκκλησιαστική παράδοση).

 «Απόστολοι εκ περάτων, συναθροισθέντες ενθάδε, Γεσθημανή τω χωρίω, κηδεύσατέ μου το σώμα, και συ Υιέ και Θεέ μου, παράλαβέ μου το πνεύμα».

«... εν τη κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλειπες, Θεοτόκε. Μετέστης προς την ζωήν, Μήτηρ υπάρχουσα της Ζωής…» δύο μικρά αποσπάσματα από τα πάμπολλα τροπάρια της εκκλησίας μας προς τιμήν της Θεοτόκου.

 ‘Παναγία μου!’ αναφωνεί η μητέρα βλέποντας το παιδί της να σκοντάφτει. Μία αυθόρμητη καθημερινή επίκληση!

ΠΑΝΑΓΙΑ: Προσωνύμιο της μητέρας του Χριστού από τον 3ο αιώνα.

Η Παρθένος Μαρία, η Θεοτόκος, η Δέσποινα, η Ευαγγελίστρια, η Πλατυτέρα, η Φιλεύσπλαχνος Μήτηρ, η Γλυκοφιλούσα, η Γαλακτοτροφούσα, η Μυρτιδιώτισσα, η Κυρία των Αγγέλων, η Φανερωμένη... είναι μερικά προσωνύμια από τις εκατοντάδες που ο λαός έχει αφιερώσει στην χάρη της.

«Πέμπτη 15 Αυγούστου 2013. Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ.

Αργία. Κατάλυσις εις πάντα», αναγράφεται στο εορτολόγιο του ημερολογίου.

Όπως πριν από το Πάσχα υπάρχει περίοδος προετοιμασίας και νηστείας, έτσι και πριν από τη γιορτή της Κοιμήσεως οι Χριστιανοί προετοιμάζονται νηστεύοντας επί 15 ημέρες και, τρώγοντας κρέας και άλλα αρτύσιμα στις 15 Αυγούστου, ονόμασαν την ημέρα της γιορτής της Παναγίας “Το Πάσχα του καλοκαιριού” ή ‘‘Το μικρό Πάσχα’’

Η λατρεία της Παναγίας άρχισε από τον 5ο αιώνα.

Για όλους τους Χριστιανούς, ιδιαίτερα για μας τους Έλληνες είναι εορτή-εορτών. Όπου κι αν ευρίσκονται -λόγω των διακοπών- συρρέουν στις εκκλησίες. Πανηγυρίζει ολόκληρη η Ελλάδα. Χιλιάδες μικρά και μεγάλα κεριά, λευκές πανύψηλες λαμπάδες είναι αναμμένες μπροστά στην εικόνα Της. Εκατοντάδες οι αρτοκλασίες, τα τάματα και τα αφιερώματα.

ΠΑΝΑΓΙΑ. Η εικόνα της κατέχει κυρίαρχη θέση στην καρδιά των Ελλήνων. Όλοι επικαλούνται το όνομά Της, ιδιαίτερα οι γυναίκες και μάλιστα οι μητέρες. Αντιπροσωπεύει ό,τι πιο αγνό, λεπτό κι ωραίο. Την αγάπη, τη λατρεία, την τρυφερότητα, μα και τη συμπαράσταση, την παραμυθία, τη μεσιτεία στην αγωνία και στον πόνο.

Ακόμη θυμάμαι, ήμουν έφηβος, όταν άκουσα για πρώτη φορά, ‘Τα εγκώμια της Παναγίας’ στο Μοναστήρι της Παληανής.

Εκατοντάδες τροπάρια και ύμνοι έχουν γραφεί για την Παναγία. Κορυφαίος και ανεπανάληπτος 

"Ο Ακάθιστος" Ύμνος

«Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια...»

«Χαίρε σκέπη του κόσμου Πλατυτέρα νεφέλης… Χαίρε αστήρ εμφαίνων τον ήλιον.. Χαίρε το των αγγέλων πολυθρύλητων θαύμα... Χαίρε πιστών οδηγέ σωφροσύνης... Χαίρε δι ης εγείρονται τρόπαια... Χαίρε το άνθος της αφθαρσίας... Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.»

Δεκάδες μοναστήρια, εκατοντάδες ναοί και εξωκλήσια είναι αφιερωμένα στη χάρη Της. Στο νομό Ηρακλείου έξι μοναστήρια πανηγυρίζουν στις 15 Αυγούστου. Της Παληανής, της Καλυβιανής, της Αγκαράθου, της Σπηλιώτισσας, της Οδηγήτριας και του Κουδουμά.

Ονομαστοί Ιεροί Ναοί, αφιερωμένοι στην Παναγία γιορτάζουν: Στο Μασταμπά (Παναγίτσα), στην Αλικαρνασσό (Παναγία η Καμαριανή), στις Α. Αρχάνες, στην εθνική οδό Ηρακλείου-Ρεθύμνου (Παναγία η Χαρακιανή), στη Χερσόνησο και σε πολλές άλλες κωμοπόλεις και χωριά.

Στην Ορθοδοξία δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ούτε ημερομηνία, ούτε τόπο ταφής. Υπάρχουν διάφορες ιστορίες, διανθισμένες με αγάπη, στοργή, τρυφερότητα και λατρεία που αναφέρονται στο μακάριο τέλος Της. Η Παναγία υπερέβη τους όρους της φύσεως, διδάσκουν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Έγινε η αρχή της κοινής αναστάσεως που ο Υιός Της ανήγγειλε στον κόσμο. Η λατρεία της είναι μυστήριο αλλά και τρόπος Ζωής.

Αναρίθμητες εικόνες έχουν φιλοτεχνηθεί με κύριο θέμα την ‘Κοίμηση’ από ονομαστούς πιστούς αγιογράφους που φυλάσσονται και προσκυνούνται με ευλάβεια σε πολλές εκκλησίες και μοναστήρια, ιδιαίτερα του Αγίου Όρους (το περιβόλι της Παναγίας) και των Μετεώρων. Παρατηρώντας τη λεπτομερή ιστόρηση των ιερών αυτών εικόνων ταυτιζόμαστε με τη μέθεξη του καλλιτέχνη αγιογράφου προς το θείο.

Δύο εικόνες έχουν μείνει ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη μου. Η μία βρίσκεται στον Ι. Ν. της Κοιμήσεως στο Μοναστήρι της Παληανής και η άλλη στον Ι. Ν. της Αγίας Ζώνης στην κωμόπολη Δαφνές του Ν. Ηρακλείου. Στην πρώτη, του αγιογράφου Θεοδώρου (1890), ιστορείται η προσπάθεια του Εβραίου Ιεφωνία ο οποίος αποτολμά να αναποδογυρίσει το ‘φέρετρο’ με το ιερό σκήνωμα της Παναγίας και ένας Άγγελος τον αποτρέπει κόβοντάς του τα χέρια. Στη δεύτερη ιστορείται το περιστατικό κατά το οποίο ο Απόστολος Θωμάς -είχε καθυστερήσει το νέφος να τον φέρει στη Γεσθημανή- βλέποντας την Παναγία να ανυψώνεται σύσσωμη στον ουρανό τη ρώτησε που υπάγει κι Εκείνη έβγαλε τη ζώνη Της και την άφησε να πέσει σ’ αυτόν.

Το όνομα της Παναγίας, Μαρία, Μαίρη, Μαρίκα, Μάριος, Δέσποινα, Παναγιώτα Παναγιώτης, φέρουν χιλιάδες Ελληνίδες και Έλληνες, είναι δε πολύ αγαπητό και στις άλλες χριστιανικές χώρες του εξωτερικού. Στη Συρία, ένα μεγάλο μοναστήρι από την εποχή του Ιουστινιανού -ονομαστό σε ολόκληρη την Εγγύς Ανατολή -η Παναγία η Σαντνάγια, είναι αφιερωμένο στη χάρη Της. Καθημερινά εκατοντάδες χριστιανοί και μωαμεθανοί το επισκέπτονται με πολλά αναθήματα και αφιερώματα. (Προσωπική μαρτυρία).

Άλλα ονομαστά μοναστήρια υπάρχουν στην Κύπρο, στη Παλαιστίνη, στο Λίβανο, στην Ιορδανία, στη Ρωσία, στην Αυστραλία, στη Μ. Βρετανία και σε άλλες χώρες.

Οφείλω να σημειώσω και τους περιώνυμους Ιερούς Ναούς της Καισαριανής, του Δαφνίου, της Παναγίας της Αθηνιώτισσας (Παρθενώνας) της Παναγίας της Τήνου, τον Καθεδρικό Ναό της Παναγίας στη Ναζαρέτ, την Παναγία του Καζάν στην Αγία Πετρούπολη και την Παναγία των Παρισίων (Notre Dame).

Πάμπολλα ποιήματα και τραγούδια έχουν γραφεί για την Παναγία. Ως Κρητικός, ποιο ωραιότερο ποίημα-τραγούδι θα ταίριαζε περισσότερο από τη μαντινάδα; Να τρεις πρωτότυπες από την αγαπητή Ελένη Πλαγιωτάκη-Σαατσάκη, συνάδελφο και καλή μου φίλη.

Σ’ όλη την πλάση διαλαλεί δοξαστική καμπάνα

τση Παναγιάς την εορτή, που ’ναι του κόσμου η Μάνα.

Ομπρός στην άγια εικόνα Σου προσπέφτω Παναγιά μου,

να παγουδιάσεις την πληγή που καίει την καρδιά μου.

ΕΣΥ που σε σταυρώσανε με το Μονογενή Σου,

παιδιά που μάστιγα χτυπά, Παρθένα μου, σπλαχνίσου.