Αρχαία Μεσσήνη: Τοπίο καταγωγής

Είναι κατά πολλούς ο ομορφότερος αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδας. Γιατί εκεί κάθε βήμα σε φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με την Ιστορία

Υπάρχουν κάποια τοπία που σε πείθουν ότι κατάγεσαι από αυτά, και ας γεννήθηκες μίλια μακριά. Ανακαλύπτεις αναπάντεχα ότι ανήκεις εκεί, είναι το περιβάλλον σου, ο ζωτικός σου χώρος. Μπορεί να μη γεννήθηκες εσύ εδώ, όμως σε αυτό ακριβώς το γεωγραφικό μήκος και πλάτος αναστήθηκαν η ιδεολογία και η εμπειρία της ομάδας στην οποία θέλεις να ανήκεις. Και για χίλιους δυο λόγους ανήκεις στην Αρχαία Μεσσήνη και σου ανήκει.

Πρώτα πρώτα, είναι ένα από τα τοπία που εξερεύνησε ο γάλλος συγγραφέας Ολιβιέ Ρολέν ως «τα τοπία όπου περνάει τις διακοπές της και παίζει η μνήμη». Η Αρχαία Μεσσήνη μάς προτρέπει να συμπληρώσουμε ότι η μνήμη περνά τις διακοπές της και παίζει ευχάριστα, συναρπαστικά, καθώς είναι ένας από τους πιο ωραίους αρχαιολογικούς χώρους εντός των ορίων της Ελλάδας. Θα λέγαμε ο ομορφότερος, αν δεν μας τύλιγε η αύρα του Δίου που φυσά με δύναμη από τον Βορρά. Ο νέος αρχαιολόγος, όμως, ο Γιώργος, δυσκολεύεται να συγκρατήσει τον ενθουσιασμό του. «Εντυπωσιάστηκα που, περνώντας μέσα από το χωριό Μαυρομμάτι, είδα απέναντι την αρχαία πόλη να κατηφορίζει την πλαγιά. Είναι ο ωραιότερος αρχαιολογικός χώρος που έχω δει».

Αντιθέτως, ο πολύπειρος αρχαιολόγος, ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης, δεν αντίκρισε την ίδια εικόνα όταν πριν από τριάντα τόσα χρόνια ήρθε εδώ για να ξεκινήσει να αποκαλύπτει την πιο καλοδιατηρημένη αρχαία πόλη. Ολα ήταν ατμόσφαιρα. Ο ήλιος εξακολουθούσε να ανατέλλει ανάμεσα σε Ιθώμη και Εύα και η σύγχρονη ζωή να κυλά σε αρχαία μονοπάτια. Εδώ, στην πλαγιά της Ιθώμης, οι κάτοικοι του χωριού έπιναν νερό από την πηγή που πιθανόν ήταν η αρχαία Κλεψύδρα, αυτή που κατά τον Παυσανία τροφοδοτούσε την Κρήνη Αρσινόη που βρέθηκε μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, ανάμεσα στο Θέατρο και στην Αγορά. Και ο ναός της προδωρικής βασίλισσας των Μεσσηνίων, της μυθικής Μεσσήνης, ησύχαζε κάτω από τις πεζούλες των οργωμένων χωραφιών. Οι αυτόχθονες αγρότες έμπαιναν από την πάλαι ποτέ μνημειώδη στα καλοπελεκημένα τείχη της πόλης πύλη της Αρκαδίας και βάδιζαν στους αρχαίους δρόμους για να φτάσουν ως τα κτήματά τους. Χωρίς να το συνειδητοποιούν, βάδιζαν επάνω στα μονοπάτια της Ιστορίας τους, ζούσαν την κάθε ημέρα τους με το παρελθόν τους.

«Περπατάς στους δρόµους της Μεσσήνης και έχεις τις ίδιες αισθήσεις που τύλιγαν και τους αρχαίους» μου λέει ο Γιώργος. Η συνεύρεση και η κοινή ζωή της φύσης και των αρχαίων είναι μοναδική. Τα ερείπια των κατοικιών, τα ταφικά μνημεία, τα δημόσια κτίσματα συνυπάρχουν με τα σπαρτά, τις ελιές και τις συκιές, οι μεγάλιθοι με την άγρια βλάστηση και οι κίονες με τα κυπαρίσσια. Ολα είναι συστατικά του κοινού τόπου. Ειδικά κάποιοι κίονες μοιάζουν να έχουν ξεπεταχτεί μετά τα πρωτοβρόχια από τη μεσσηνιακή γη. Ενα υπέροχο ταίριασμα με την ιδεολογία των ερειπίων: «Ο μόνος τρόπος για να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα που μας πνίγει είναι να καταφύγουμε στην απλότητα και την κληρονομιά της αρχαιότητας» λέει ο Πέτρος Θέμελης.

Η Αρχαία Μεσσήνη είναι ένα σύμβολο. Κατ' αρχάς, της ελεύθερης πατρίδας. Την ίδρυσε το 369 π.Χ. ο θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας μετά τη νίκη του επί των Σπαρτιατών, για να αποκτήσουν εστία οι σκλαβωμένοι και διωκόμενοι Μεσσήνιοι. Αιώνες οι Μεσσήνιοι έκαναν «πολιτισμική αντίσταση» στους κατακτητές Σπαρτιάτες, έχοντας τις δικές τους εορτές και τους δικούς τους ήρωες, όπως τον παράτολμο Αριστομένη, για τον οποίο είχαν ταιριάξει ολόκληρα έπη που τα τραγουδούσαν μέχρι τον καιρό του περιηγητή Παυσανία. Είναι βέβαια τόσο διαφορετικό το ύφος και το ήθος της δημοκρατικής πόλης σε σύγκριση με την ολιγαρχική. Ολα τα κτίσματα διαπνέονται από τις αρχές της Δημοκρατίας, της ισονομίας και της ισομοιρίας. Ολοι οι πολίτες είχαν πρόσβαση στα δημόσια κτίρια και στο δικαίωμα να ζουν σε φωτεινά, ζεστά ή δροσερά, άναλογα με την εποχή, σπίτια. 

Περπατάς και σε κυριεύει η «Ιπποδάμειος νέμεσις». Είναι η τεράστια αγορά που εκτείνεται σε χώρο 40 στρεμμάτων, είναι η στοά που έχει μήκος 200 μ., είναι το εντυπωσιακό στάδιο, αριστοτεχνικά αναστηλωμένο, το Ασκληπιείο, η παλαίστρα, οι ευρύχωρες οδοί, τα αγάλματα. Και βεβαίως, είναι το θέατρο, ιδιαίτερο επίκεντρο του πολιτισμού και της πολιτικής. Παρουσιάζονταν δρώμενα για τοπικές θεότητες που τα παρακολουθούσαν θεατές από όλη τη Μεσσηνία, κάτι ανάλογο με αυτό που συμβαίνει τον Δεκαπενταύγουστο στην παρακείμενη Μονή Βουλκάνου. Αυτό που συμβαίνει χρόνο με τον χρόνο στον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο. Μια ανοιχτή αρχαία αγκαλιά στο ύπαιθρο, η οποία κλείνει μέσα της ένα πολύχρωμο πλήθος που προστρέχει με πάθος στο πανηγύρι που στήνουν οι μαρμαροκολόνες της μνήμης.

Πηγή: http://www.tovima.gr/