κι ότι σ’ απόμεινε
ακόμα στη ζωή σου
μην τ’ αρνηθείς. Θυσίασ’ το
ως τη στερνή πνοή σου.
Κωστής Παλαμάς
Πέρασα πριν από λίγες ημέρες από το 1|θ. Δημοτικό Σχολείο του χωριού μου, στα Κεράσια Μαλεβιζίου. Ένα καλαίσθητο κεραμοσκεπές παραλληλόγραμμο ευρύχωρο κτήριο, με ταβάνι και ξύλινο πάτωμα. Είναι χτισμένο σε μια απαλή πλαγιά με καταπληκτική θέα, κοντά στη μεγάλη εκκλησία. Σήμερα, άδειο από μαθητές, είναι -ως συνήθως- πολιτιστικό κέντρο.
Στέκομαι και το κοιτάζω. Ως αείρροος χείμαρρος ξυπνούν οι μνήμες. Ζωντανεύει και πάλι το παιδί που ο καθένας κουβαλά μέσα του. Χαϊδεύω με τα μάτια της ψυχής τους μικρούς μαθητές με τα πανέμορφα προσωπάκια, το βαθιά κουρεμένο κεφάλι, τα φτωχικά ρουχαλάκια, και τα αδύνατα ποδαράκια με τα ματωμένα γόνατα.
Παίζουν στην αυλή αυτοσχέδια παιχνίδια. Ξυλίκι, αμάδες, κουτσό, χωστό, κυνηγητό … Ανάμεσά τους κι εγώ. Ακούω τις παιδικές φωνούλες, τα γέλια, τα ξεφωνητά. Μυρίζομαι τον ιδρώτα των ξαναμμένων συμμαθητών μου. Χρόνια ξεγνοιασιάς, χρόνια χωρίς γυρισμό, που έκρυβαν τη δική τους μαγεία, αυτήν της παιδικής αθωότητας...
Όμως δυστυχώς ήταν στερημένες οι ημέρες που ζούσαμε τότε. Γιατί είχαν έρθει χρόνια πέτρινα. Πόλεμος, γερμανική κατοχή και στη συνέχεια ο εμφύλιος. Άτυχη η γενιά μας. Ας είναι. Ασφαλώς οι δύσκολες εκείνες εποχές έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Αυτές τις ημέρες οι αυλές των σχολείων θα γεμίσουν και πάλι από χαρούμενες παιδικές φωνούλες, με διηγήσεις για τις διακοπές του καλοκαιριού, με τις μοντέρνες παιδικές ενδυμασίες και τον ανταγωνισμό ακριβών μαθητικών προμηθειών.
Μόνο τα ‘πρωτάκια’, οι πρωταγωνιστές της νέας σχολικής χρονιάς, στέκονται αμήχανα με ένα βλέμμα περιέργειας και φόβου, κρατώντας σφιχτά το χέρι της μαμάς ή της γιαγιάς. Θα εξοικειωθούν γρήγορα κι αυτά αφού έχουν ήδη φοιτήσει σε νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς.
Θυμάμαι τον εαυτό μου πόσο χαρούμενος αισθανόμουν βλέποντας τους μαθητές μου την πρώτη ημέρα. Αυτή η ψυχική ευχαρίστηση, η δική μου ευφροσύνη, μεταδίδονταν και σ’ αυτούς. Ήδη τους είχα κερδίσει. Μια νέα σχολική χρονιά άρχιζε ελπιδοφόρα.
Ο δάσκαλος πρέπει να επιτελέσει ένα τεράστιο έργο. Έχει πάντα την επίγνωση ότι δεν ασκεί ένα επάγγελμα, αλλά ότι κοινωνικοποιεί το μαθητή. Με τη νηφαλιότητα του παιδαγωγού πλάθει σαν ζυμάρι την προσωπικότητά του, αναπτύσσει το συναίσθημα, καλλιεργεί τις δεξιότητες που αφορούν το μυαλό και το σώμα και εδραιώνει την εθνική και θρησκευτική συνείδηση.
Αυτός, εκτός από το να εμπλουτίζει το νου με γνώσεις, σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα, διδάσκει και παράδοση-λαογραφία-θρησκεία-πολιτισμό. Η ψυχή της εκπαίδευσης είναι ο οραματιστής δάσκαλος.
Αυτός χτίζει σχολεία, ανεβάζει θεατρικά έργα, μονιάζει οικογένειες, προσέφερε παλιότερα και ιατρικές γνώσεις στα απομακρυσμένα χωριά της υπαίθρου. Εβίωνε τη ζωή του σχολείου και της κοινότητας. Είναι βαριά η συναίσθηση της κοινωνικής ευθύνης που βαραίνει τους ώμους των εκπαιδευτικών.
Ο δάσκαλος, συν τοις άλλοις, πρέπει να χαράξει στην ψυχή τού μαθητή την αγάπη για την ειρήνη, για τον άνθρωπο. Η καθημερινή αγωνία του είναι πώς να οιστρηλατεί τους μαθητές και να τους οδηγεί στο δρόμο της αρετής και του καθήκοντος.
Αυτή η διδασκαλία είναι υπεύθυνη, επίπονη, απαιτητική και ψυχοφθόρα. Ιδιαίτερα εκείνη που απευθύνεται σε μικρούς μαθητές. Μια ώρα διδασκαλίας ισοδυναμεί με αρκετές ώρες εργασίας γραφείου, πολύ δε περισσότερες χειρονακτικής εργασίας. Ας μη λησμονούμε, επίσης, ότι ο δάσκαλος δεν διδάσκει μόνο από καθέδρας, αλλά επιπλέον, με τη στάση της προσωπικής του ζωής και το ήθος του.
Το σχολείο είναι και ένας χώρος όπου ο μαθητής περνά ένα ρεγάλο μέρος του χρόνου του και πρέπει να του εξασφαλίζεται η δυνατότητα ώστε να νοιώθει ευχαριστημένος σ’ αυτό το περιβάλλον. Όλοι οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό, ο πιο ευαίσθητος δέκτης των συναισθημάτων μας και το οποίο πάντοτε έχει ανάγκη της φροντίδας και της αγάπης μας.
Το να πλησιάσεις την παιδική ψυχή χρειάζεται στοργή, φαντασία και ψυχικό σθένος. Αν το επιτύχουμε, το εξυψώνουμε, του δημιουργούμε αυτοπεποίθηση, το ενθαρρύνουμε και το απελευθερώνουμε από τις όποιες αδυναμίες του. Ας του μιλάμε πάντοτε με σεβασμό.
Η συμπεριφορά μας είναι το καλύτερο παράδειγμα. Μας αντιγράφει επειδή είμαστε το ωραιότερο πρότυπο, ο μέντοράς του. Οι σχέσεις μας, που χτίζονται με φροντίδα και αγάπη, εισπράττονται αργότερα στα χρόνια του συνταξιούχου με τον ανυπόκριτο σεβασμό τού μαθητή προς το δάσκαλό του.
«Αν δεν κυβερνήσουν στα κράτη οι πεπαιδευμένοι ή αν δεν παιδευτούν γνήσια και αρκετά οι κυβερνήτες κι αν δεν συμπέσει μέχρι ταυτίσεως η πολιτική δύναμη με την αγάπη για την παιδεία… δεν θα υπάρξει τέλος των συμφορών στα κράτη» νουθετεί ο Πλάτων στην ‘Πολιτεία’ του.
Εφαρμόζοντας τη συμβουλή αυτή οφείλει η σημερινή πολιτεία να έχει την παιδεία ως πρώτη προτεραιότητα, να αντιμετωπίζει τις αδυναμίες της, να επιλύει τα προβλήματά της. Πώς είναι δυνατόν να εξευρίσκει τους τρόπους, τα μέσα της πρόληψης ή του περιορισμού των δυσάρεστων καταστάσεων, όταν δαπανά το χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ για την εκπαίδευση; «Δει δη χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων» αναφέρει ο Δημοσθένης.
Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί είναι οι χαμηλότερα αμειβόμενοι της Ευρώπης. Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς οι ελλείψεις σε προσωπικό και βιβλία είναι αρκετές. Όμως το πλέον σοβαρό πρόβλημα είναι αυτό των διδακτηρίων. Πώς και πότε θα λυθεί; «Οι καιροί ου μενετοί» συμβουλεύει ο Θουκυδίδης. Απαιτείται άμεση δράση.
Κάθε δάσκαλος, ως αληθινός αλιεύς ψυχών και διαπρύσιος κήρυκας του Ελληνοχριστιακού ιδεώδους, εργάζεται για το μέλλον. Θησαυρίζει θησαυρούς κι έρχεται ο καιρός του σπείρειν και του θερίζειν. Δεν αρκείται στη γαλήνη μιας Ιθάκης.
Ανταμοιβή γι’ αυτόν είναι ότι οι μαθητές του έχουν ανέβει ψηλά. Και είναι οι χιλιάδες Έλληνες φοιτητές, δάσκαλοι, καθηγητές, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και ερευνητές οι οποίοι διαπρέπουν και κοσμούν την παγκόσμια εκπαιδευτική κοινότητα.
Όλοι αυτοί διδάχτηκαν, αγάπησαν τη μάθηση από κάποιους άσημους δασκάλους που είχαν την ικανότητα να μεταδίδουν με σιγουριά χωρίς να κραυγάζουν, προσφέροντας χωρίς φειδώ, ακόμα και την ψυχή τους. «Στους γονείς μου οφείλω το ζην, στο δάσκαλό μου το ευ ζην» έλεγε ο Μέγας Αλέξανδρος.
Έχω γράψει ξανά τον παρακάτω επίλογο αλλά αξίζει να τον θυμηθούμε και πάλι:
«Κύριοι, ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγματα. Κανείς όμως δεν θέλησε να μάθει ποιος ήταν ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε το δρόμο προς τη σκέψη, την έρευνα και την ανώτερη μαθηματική επιστήμη. Και για να μην σας κουράσω, σας το λέω απλά, χωρίς λεπτομέρειες, ότι ο μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Έλληνας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, στον οποίο εγώ προσωπικά, αλλά και η μαθηματική επιστήμη, η φυσική, η σοφία του αιώνα μας, χρωστάμε τα πάντα».
Άλμπερτ Αϊνστάιν Τελευταία συνέντευξη τύπου, 1955
Βαγγέλης Κογκάκης,
δάσκαλος συνταξιούχος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου